De top 10 van de beste boeken over Oekraïne 2024

Op het moment van het schrijven van deze blog 28 februari 2022, staan veel nieuwsberichten en programma’s in het teken van de Oekraïne. Dit heeft alles te maken met de oorlog / aanvallen van Rusland. Ook met de update van deze pagina 12 december 2023 is het nog steeds oorlog.

Maar wat weten wij buiten de nieuwsberichten eigenlijk van Oekraïne? Het land ligt in Oost-Europa. Oekraïne is na Rusland het grootste land van Europa, en heeft Kiev als hoofdstad.

De buurlanden van Oekraïne zijn  Rusland, Wit-Rusland, Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Moldavië. Het land is gelegen aan de Zwarte Zee. In 1922 werd de Oekraïense SSR onderdeel van de Sovjet-Unie. Na de staatsgreep in Moskou riep het Oekraïense parlement op 24 augustus 1991 de onafhankelijkheid uit.

Dit is Oekraïne in een notendop, de 10 boeken over Oekraïne op deze pagina geven meer informatie over het land, de geschiedenis, maar ook de relatie met o.a. Europa en Rusland. De boeken zijn heel divers.

Om je een goed beeld te geven van de boeken, heb ik naast een boekomschrijving ook een link van Bol.com geplaatst. De link geeft veel extra informatie over het boek, waaronder de waardering en de recensies van de lezers. Via de link kun je het boek eenvoudig en snel bestellen. Een goed alternatief voor Bol.com is Bookspot.nl

Grensland

Ruslandkenner en historicus Marc Jansen verklaart onder veel meer de langzame ontstaansgeschiedenis van Oekraïne, de rol van de Tataren en de Kozakken en de geboorte van de Oekraïense natie. Oekraïne betekent letterlijk vertaald ‘Grensland’. Dit grensgebied, waar door de eeuwen heen grote mogendheden als Polen en Rusland, het Habsburgse en Ottomaanse rijk, nazi-Duitsland en de Sovjetunie met elkaar in botsing kwamen, is pas sinds het uiteenvallen van de USSR in 1991 een onafhankelijke republiek.

Ruslandkenner en historicus Marc Jansen (1946) verklaart in dit rijk geïllustreerde overzichtswerk onder veel meer de langzame ontstaansgeschiedenis van Oekraïne, de rol van de Tataren en de Kozakken en de geboorte van de Oekraïense natie. Grensland is onontbeerlijk om de huidige troebelen in Oekraïne te begrijpen.

Het land dat maar niet wil lukken

Oekraïne is al jaren onderwerp van gesprek. Maar wat is het nu eigenlijk voor land? Wie zijn de inwoners? Waar houden zij zich mee bezig? Welke dromen en ambities hebben zij? En hoe kijken zij naar de huidige situatie?

Fleur de Weerd reist door Oekraïne en spreekt markante karakters die dit land bevolken: een mijnwerker in Novodonetsk, een bazin van een huwelijksbureau in Odessa, een homopriester in Donetsk, een smokkelaar en een verstoten schrijver in Oezjhorod, een orthodox-joodse toerist, een ultranationalist met een passie voor paaseieren in Lviv en vele anderen. Ze luistert naar hun verhalen en tekent hun familiegeschiedenissen op. Confrontaties gaat ze niet uit de weg, waardoor een helder en genuanceerd beeld ontstaat.

Ze laat zien dat Oekraïne een land is van complexe en tegengestelde identiteiten, een land met een treurige en uiterst ingewikkelde geschiedenis, een land dat worstelt om het hoofd boven water te houden, maar niet opgeeft. Een land dat zoveel meer is dan een speelbal van Rusland.

Niemandsland

Sinds de door Rusland gesteunde rebellen in de zomer van 2014 vlucht MH17 neerschoten, is het Donetsbekken ondergedompeld in een uitzichtloze oorlog. Het gebied is al lang niet meer van Oekraïne, maar bij Rusland hoort het ook niet, wat de ellende alleen maar vergroot. De bewoners lijken het zich niet echt aan te trekken; ze hebben in hun geschiedenis al zoveel meegemaakt dat ze dit er ook nog wel bij kunnen nemen.

Op de vraag hoe het gaat, antwoorden ze, niet zonder de nodige ironie, dat alles normaal is: ‘Het is geweldig hier, maar niemand is jaloers.’ Met dezelfde dosis relativisme trekt Jan Hunin, vijf jaar nadat hij er de oorlog versloeg, door een gebied waar westerse journalisten al lang niet meer welkom zijn. Het levert een tragikomisch avontuur op waarin bijna alles fout loopt wat maar fout kan lopen.

Jan Hunin (1968) is een Belgische historicus en reporter die al bijna een kwarteeuw in Polen woont. Hij werkte als correspondent voor De Standaard, Het Parool en de Volkskrant. In 2019 verscheen zijn vluchtelingenepos Dit land is mijn land.

Oekraïne en Georgië

Met hun campertje, maar ook logerend in pensions en bij de lokale bevolking thuis, reist schrijver en acteur (Soldaat van Oranje, Zwartboek) Dolf de Vries met zijn vrouw Lout door Oekraïne en Georgië. Welcome, me no English, zegt Ira.

Hoewel de auteur zinnen van deze strekking steeds tegenkomt, blijkt het taalprobleem voor mensenmens Dolf de Vries geen belemmering om inzicht te krijgen in het leven in deze twee nieuwe landen. Dolf vertelt over de indrukwekkende natuur, de prachtige iconen, de veerkracht en toekomstvisie van de bevolking, hun warme gastvrijheid en hunkering naar het Westen, maar ook over trieste musea met vergane glorie en routineverhaaltjes afstekende gidsen, bouwputten, afval in de berm, en bijna onmogelijk te berijden wegen.

Het boek is een feest voor wie deze landen wil bezoeken, wie er al eens is geweest en wie gewoon thuis iets te weten wil komen over deze twee voormalige Sovjetrepublieken. First lady van Georgië Sandra Roelofs: De verhalen van Dolf de Vries over de Georgiërs geven uitstekend weer hoe zij zijn: vol levensvreugde, liefde voor het land, gastvrijheid, passie en creativiteit. En alles gebeurt onder het genot van heerlijke schotels en een goed glas wijn, want samen tafelen staat centraal in de Georgische cultuur en het leven van alledag.

Donbas

De Volksrepublieken Donetsk en Loegansk vormen een niet-erkende, pro-Russische afscheiding van Oekraïne. In Nederland en België kreeg de regio treurige bekendheid na het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014. Portretten van separatistenleiders, achtergrondteksten, nieuws en persoonlijke gesprekken met inwoners, frontvrijwilligers en andere betrokkenen schetsen een intens beeld van een onbekende wereld tussen Oekraïne en Rusland.

Rusland, Oekraïne en de Krim

Dit boek beschrijft de recent ontstane geopolitieke situatie, betrekking hebbende op Rusland, Oekraïne en de Krim. Doel ervan is om via een historische analyse te komen tot een beter begrip van dit politieke probleem, dat zich sinds 2014 in alle hevigheid heeft gemanifesteerd. Deze potentieel zeer gevaarlijke politieke situatie, die het veiligheidsaspect van – in ieder geval Europa – wel eens zou kunnen bepalen, is een mengsel van drie belangrijke componenten: cultureel-historische, economische en machtspolitieke aspecten.

Met betrekking tot de cultureel-historische aspecten wordt in deze publicatie onderzocht hoe de drie gebieden – Rusland, Oekraïne en de Krim – zich als machtscentra door de eeuwen heen hebben ontwikkeld. Daarbij wordt gekeken naar hoe de onderlinge relatie van de drie gebieden een rol hebben gespeeld en nog spelen in de huidige regionale problematiek binnen de drie gebieden. Voorts volgt een historische analyse naar hoe deze regionale problematiek kon uitgroeien tot een gevaarlijke machtspolitiek van internationale proporties.

De auteur Anton Kruft, die als econoom en historicus bekend is met Oost-Europa en de Russische Federatie, onderzoekt, analyseert en beschrijft niet alleen de gezichtspunten vanuit Westers perspectief, maar vooral ook vanuit Oost-Europees c.q. Russisch perspectief, waar tot op heden naar zijn inzichten veel te weinig aandacht aan is besteed.

Rode hongersnood

In Rode hongersnood vertelt Anne Applebaum het onthullende en controversiële verhaal over de hongersnood die Oekraïne doelbewust veroorzaakte, en die tot op de dag van vandaag sporen achterlaat. In 1929 lanceerde Stalin de collectivisatie, die Sovjetboeren dwong hun land en bedrijf op te geven voor nieuwe collectieve boerderijen. Het resultaat was een enorm voedselgebrek, dat de meeste doden veroorzaakte in de Europese geschiedenis.

Tussen 1931 en 1933 stierven er vijf miljoen mensen van de honger. Anne Applebaum onthult in dit boek dat drie miljoen van deze doden, in de Oekraïne, niet slechts slachtoffer waren van een ongelukkig beleid, maar eerder van een doelbewust plan om een groot deel van de Oekraïense bevolking te vervangen door Russischsprekende boeren. Oekraïne moest, naast de graanschuur voor de Sovjetsteden, een buffer worden tussen de Sovjet-Unie en Europa. Toen de provincie in opstand kwam, sloot Stalin de grenzen en stopte hij de toevoer van voedsel. Een ongekende en catastrofale hongersnood was het gevolg. Mensen aten alles wat voorhanden was: gras, boomschors, honden, en in sommige gevallen zelfs elkaar.

Rode hongersnood vertelt het schokkende verhaal van de Oekraïense genocide. De pers over Anne Applebaum: Over Goelag. Een geschiedenis: ‘Een voorbeeldig standaardwerk over de Goelag, met een vloed aan nieuwe gegevens.’ – Geert Mak Over IJzeren gordijn: ‘Een indrukwekkende en bijzonder gedetailleerde studie.’ – Elsevier

Geschiedenis van Oekraïne

‘Oekraïne’ betekent letterlijk ‘het land aan de grens’. De boeiende geschiedenis van dit land ligt al vervat in zijn naam, maar Oekraïne is verre van een ‘grensgeval’, aldus de auteurs. Het is een toekomstland met het potentieel om toonaangevend te worden in Europa. Alleen al de oppervlakte is opmerkelijk: Oekraïne heeft een grondgebied dat groter is dan dat van Duitsland of Frankrijk.

Het telt meer inwoners dan Spanje en Portugal samen. Al in de negende eeuw was Oekraïne de bakermat van de eerste, grote Slavische beschaving en de wieg van de Russische staat. Toch kende Oekraïne een trage en moeizame ontwikkeling. Het land is getekend door eeuwenlange bezetting en oorlogen met inhalige tot regelrecht roofzuchtige buren: de Hunnen en Polen, Mongolen en Habsburgers, de Turken van het Ottomaanse rijk, gevolgd door het Derde Rijk en ten slotte de Sovjet-Unie…

Alle Oekraïners die ik ken

Wanneer Rusland buurland Oekraïne binnenvalt en miljoenen mensen het land ontvluchten, reist Olaf Koens in tegengestelde richting, dwars door een land vol bittere en blijmoedige ontmoetingen. Hij spreekt familie en vrienden, hij reist langs frontlinies, veldhospitalen en mortuaria.

In een uitpuilende evacuatietrein realiseert Koens zich dat hij de Oekraïners heeft onderschat. Hij begint hun namen en verhalen te noteren, legt uit wie ze zijn en wat ze drijft. Het zijn alle Oekraïners die hij kent. Uit de lange stroom ontmoetingen rijst een ruw, pijnlijk, hoopvol en vooral persoonlijk portret van een onrechtvaardige oorlog, van een land en een volk in verzet.

Oekraïne, een oorlogsgeschiedenis

De boeiende geschiedenis van dit land ligt vervat in zijn naam: Oekraïne, dat letterlijk betekent ‘het land aan de grens’. Maar verre van een ‘grensgeval’, is Oekraïne een toekomstland met het potentieel om toonaangevend te worden in Europa. Alleen al de oppervlakte is opmerkelijk: Oekraïne heeft een grondgebied dat groter is dan dat van Duitsland of Frankrijk en het telt méér inwoners dan Spanje en Portugal samen.

Oorsprong Al in de 9de eeuw was Oekraïne de bakermat van de eerste, grote Slavische beschaving en de wieg van de Russische staat. Toch kende Oekraïne een trage en moeizame ontwikkeling, getekend door eeuwenlange bezetting en oorlogen met inhalige tot regelrecht roofzuchtige buren, de Hunnen en Polen, Mongolen en Habsburgers, de Turken van het Ottomaanse rijk, gevolgd door het Derde Rijk en ten slotte de Sovjet-Unie. Geschiedenis Dit boek wil begrijpelijk maken waarom en hoe deze duizendjarige natie opnieuw in een enorm inwendig en tevens grensconflict is beland.

Zal Oekraïne er economisch weer bovenop komen? Zullen de oostelijke provincies genoegen nemen met een autonoom statuut binnen Oekraïne of zullen ze de afscheiding verkiezen? En waarom bleven de akkoorden van Minsk (2014-2015) dode letter? Hoe kwam president Zelenski aan de macht? Waarom begon Rusland deze oorlog tegen Oekraïne. Context en achtergronden worden in dit boek begrijpelijk uiteengezet.